Başlıklar
Ücretsiz izinler ülkemizde son derece yaygın bir şekilde başvurulmasına rağmen İş Kanunu’nda yer almayan bir uygulamadır. Söz konusu uygulama Yargıtay kararları ile açıklığa kavuşturulan ve tarafların ücretsiz izin konusunda anlaşmaları halinde, ücretsiz izin süresince iş sözleşmesinin askıda kalacağı esasına göre kabul edilmiştir. İş sözleşmesinin askıda kaldığı süre boyunca işçiler herhangi bir şekilde çalışmayacak olup işvereninde işçiye herhangi bir şekilde ücret ödemesi yapması gerekmeyecektir. Askıya alınma durumunda asıl ücretle birlikte ücret ekleri de ödenmemektedir. İşverenin işçileri tek taraflı bir şekilde ücretsiz izne çıkartma hakkı yoktur. Bu bağlamda, işletme riskleri, ekonomik konjonktürün iyi gitme- mesi, satışların durması, stok fazlalığı, işletmenin verimlilik ve rekabet yeteneği- nin artırılması gibi ekonomik güçlükler iş sözleşmesinin askıya alınması sonucunu kendiliğinden doğurmaz. Kanunda bu yönden çeşitli düzenleme yapılmamış olsa dahi taraflar arasında anlaşma sağlanarak her zaman ücretsiz izin uygulamalarına karar verilebilmektedir.
İş Kanununda Yer Alan Ücretsiz İzin Uygulamaları
4857 sayılı İş Kanunu bazı özel durumlarda işçiye tek taraflı olarak ücretsiz izne ayrılma imkanı tanımıştır. Bu kapsamda aşağıda belirtilmiş olan durumlarda yasanın işçiye tanıdığı ücretsiz izin hakkı bulunmaktadır.
Ücretsiz Yol İzni
İşçiler yıllık iznini iş yerlerinin bulunduğu yerden farklı bir yere giderek geçirmek isteyebilmektedir. Bu durumda iznini geçirmek istediği yerlere gidiş ve dönüşte geçen zaman yıllık iznin azalmasına neden olabilmektedir. Bu durum da iznin amacının tam olarak yerine getirmesine neden olmaktadır.
Ücretsiz Analık İzni
4857 sayılı İş Kanununun “Analık Halinde Çalışma ve Süt İzni” başlığını ta- şıyan 74. maddesine göre kadın işçinin doğum öncesi ve sonrasında toplam onaltı hafta çalıştırılmaması esastır. Çoğul gebeliklerde doğumdan önce çalıştırılmayacak olan 8 haftalık süreye 2 hafta daha eklenmektedir.
Mazeret İzinleri
İş Kanununun 46. maddesinin III. fıkrası uyarınca, işçinin evlenmesi, anne veya babası veyahut eş, kardeş ya da çocuklarının ölümü halinde üç güne kadar işçilere izinler verilebilmektedir. Bu bağlamda iş sözleşmesi askıda kalacağı için işçi görme borcunun yerine getirilmesi söz konusu olmaktadır.
Bu bağlamda işverenler ve işçiler arasında bir anlaşma sağlanarak ücretsiz izin uygulamalarının gerçekleştirilebileceğini söylemek mümkündür.