Devletlerarası hukuk en anlaşılabilir ve basit tanımıyla devletler ve uluslararası aktörler arasındaki ilişkileri düzenleyen kanunlar bütünüdür. Uluslarası topluma dönük güvenlik tehditlerinden internet kullanımına kadar pek çok nokta milletlerarası hukuk içerisine dahil olmaktadır. Silahlı kuvvetlerin kullanımı, savaş suçları gibi hukuki meseleler milletlerarası hukuk kapsamında değerlendirilmektedir. Yaşanan dünyanın daha iyi anlanması ve aktörler arasındaki ilişkilerin çözümlenmesi adına milletlerarası hukuk devreye girmektedir.
Milletlerarası Hukuk Nedir?
Milletlerarası hukukun ne olduğu devletlerarası hukuk kapsamına dahil olan tüm özneler arasındaki ilişkilerin düzenlenmesini sağlayan kurallardır. Genel kurallar bütünü olarak adlandırılan milletlerarası hukuk, uluslararası hukukun alt dallarından birisi şekline nitelendirilmektedir. Hükümetin dışarısında kalan uluslararası örgütlenmeler, devletler ve kişiler arasındaki kamusal ilişkileri düzenlemeyi hedeflemektedir.
Milletlerarası hukuk, diğer adıyla devletlerarası hukuk olarak bilinmektedir. Kamu hukukunun alt dallarından birisi olarak değerlendirilen milletlerarası hukuk, milletler arasındaki ilişkileri hukuki boyutlar çerçevesinde incelemektedir. Bilimsel bir disiplin niteliğinde olan milletlerarası hukuk, devletler arasındaki antlaşamaların nasıl yürütüleceği ve antlaşmalarda kullanılan terimlerin anlaşılması gibi konuları içermektedir. Milletlerarası ilişkilere yeni ve çeşitli aktörlerin dahil olmasıyla devletlerarası hukuk tanımının yetersiz kaldığı görülmektedir.
Milletlerarası Hukuk Kanunu
Milletlerarası hukuk yasası 5718 sayılı kanun olarak bilinmektedir. 2007 yılında 26728 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan kanunun tam adı, “Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun”dur. Milletlerarası Hukuk Kanunu’nun kapsamı incelendiğinde şu tanım ortaya çıkmaktadır:
- Milletlerarası hukuk, bütün yabancılık unsuru taşıyan özel hukuk işlemlerinde ve ilişkilerde devreye girmektedir. Yabancıların kararlarının tanınması, Türk mahkemelerin milletler arasında nasıl bir yetkiye sahip olduğu, yabancı kararların tanınması gibi konuların hepsi bu kanun kapsamında düzenlenmektedir.
Milletlerarası Hukuk Kanunu içerisinde yer alan başlıca bölümleri şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Kısım/1.Bölüm: Genel Hükümler(Kapsam, yabancı hukukun uygulanması, değişken ihtilâflar, vatandaşlık esasına göre yetkili hukuk, kamun düzenine aykırılık, Türk hukukunun doğrudan uygulanan kuralları, hukuki işlemlerde şekil, zamanaşımı)
- Kısım/2.Bölüm: Kanunlar İhtilâfı Kuralları(Ehliyet, vesâyet, kısıtlılık ve kayyımlık, gaiplik ve ölmüş sayılma, nişanlılık, evlilik ve genel hükümleri, boşanma ve ayrılık, evlilik malları, soybağının kurulması, soybağının hükümleri, evlat edinme, miras, aynî haklar, taşıma araçları, fikrî mülkiyete ilişkin haklara uygulanacak hukuk, sözleşmeden doğan borç ilişkilerinde uygulanacak hukuk, taşınmazlara ilişkin sözleşmeler, tüketici sözleşmeleri, iş sözleşmeleri, fikrî mülkiyet haklarına ilişkin sözleşmeler, eşyanın taşınmasına ilişkin sözleşmeler, temsil yetkisi, doğrudan uygulanan kurallar, sözleşmeden doğan ilişkinin varlığı ve maddî geçerliliği, ifanın gerçekleştirilme biçimi ve tedbirler, haksız fiiller, kişilik haklarının ihlâlinde sorumluluk, imalâtçının sözleşme dışı sorumluluğu, haksız rekabet, rekabetin engellenmesi, sebepsiz zenginleşme
- Kısım/1.Bölüm: Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi(Milletlerarası yetki, Türklerin kişi hâllerine ilişkin davalar, yabancıların kişi hâllerine ilişkin bazı davalar, miras davaları, iş sözleşmesi ve iş ilişkisi davaları, tüketici sözleşmesine ilişkin davalar, sigorta sözleşmesine ilişkin davalar, yetki anlaşması ve sınırları, teminat, yabancı devletin yargı muafiyetinden yararlanamayacağı hâller)
- Kısım/2. Bölüm: Yabancı Mahkeme ve Hakem Kararlarının Tenfizi ve Tanınması(Tenfiz kararı, görev ve yetki, tenfiz sistemi, dilekçeye eklenecek belgeler, tenfiz şartları, tebliğ ve itiraz, karar, tanıma, kesin hüküm ve kesin delil etkisi, yabancı hakem kararlarının tenfizi, dilekçe ve inceleme usulü, ret sebepleri, yabancı hakem kararlarının tanınması)
- Kısım: Son Hükümler(Yürürlükten kaldırılan hükümler, yürürlük, yürütme)
Sitemizden icra ve iflas hukuku bilgilerine de bakabilirsiniz.
Milletlerarası Hukuk Alanları
Milletlerarası hukukun alanları ilgilli kanun incelendiğinde oldukça geniş bir kapsama sahip olmaktadır. Yabancılık unsuru taşıyan her noktada milletlerarası hukuk devreye girmektedir. Kanun kapsamında belirlenen pek çok maddede ilgili durumlarda ne yapılacağı açıklığa kavuşturulmaktadır.
Milletlerarası Hukuk Dalları
Milletlerarası hukukun dalları spesifik olarak ilgilendikleri konulara göre farklılaşmaktadır. Kapsamların oldukça geniş tutulmasından dolayı alt dallara ayrılarak kolaylaşması sağlanmıştır. Milletlerarası hukukun dalları şu şekilde sıralanabilir:
- Milletlerarası Kamu Hukuku: Uluslarası örgütlerin faaliyetleriyle ilgilenen alt daldır. Vatikan gibi kuruluşlar, bu kapsam içerisine dahil olmaktadır. Uluslararası özel hukuktan farklı olarak değerlendirilmektedir. Kendi içerisinde pek çok farklı dala ayrılmaktadır. Diplomasi hukuku, deniz hukuku, konsolosluk hukuku, uzay hukuku, güç kullanımına dair hukuk gibi alanlar alt dalları arasında yer almaktadır.
- Milletlerarası Özel Hukuk: Kanunlar İhtilafı olarak da adlandırılmaktadır. Özellikle yabancılık unsuru bulunan uyuşmazlık problemleri yaşandığında devreye girmektedir. Bu gibi durumlarda hangi hukuk kurallarının uygulanacağını içeren özel hukuk kuralları bütünüdür. Milletlerarası tahkim, Türk mahkemesinin milletlerarası yetkileri, yabancı hakları ve kapsamları gibi pek çok konu özel milletlerarası hukuk kapsamına dahil olmaktadır.