Başlıklar
Türkiye, büyük bir kısmı deprem kuşağı üzerinde yer alan ülkelerden bir tanesi olması nedeni ile depremlerin çok yoğun yaşandığı bir ülkedir. Türkiye’de depremin normal hayatın bir gerçeği olarak kabul edilmesi insanlar için hukuki hallerin de deprem bağlamında değerlendirilmesini gündeme getirmiştir. Depremin idarenin sorumluluğunda olup olmadığı ile alakalı soru işaretleri her geçen gün daha da ciddi boyutlara ulaşır.
Depremde idarenin sorumluluğu var mıdır? Sorumluluk varsa burada kapsam nedir? gibi soru işaretlerine cevap vermeye çalışacağız.
İdarenin Sorumluluğu ve Deprem
Türk Hukuk Sistemi içerisinde idarenin sorumluluğundan söz ederken 2 tür sorumluluktan söz etmek gerekir. İdare; kusur sorumluluğu ve kusursuz sorumluluğu olmak üzere 2 şekilde sorumlu tutulur.
İdarenin kusur sorumluluğu, bir hizmetten kaynaklanan sorumluluk olarak ifade edilebilir. Hizmetin işlenmesi esnasında ortaya çıkan olumsuzluk veya hizmetin yeterli seviyede olmamasından kaynaklanan ihlaller bu tür bir sorumluluğu ortaya çıkarır.
İdarenin kusursuz sorumluluğu ise idarenin bir kusur işlemese dahi oluşacak zararlardan dolayı sorumlu tutulmasını ifade eder. Burada sorumluluğun idare faaliyeti ile sonuç arasındaki bağdan kaynaklandığını ifade etmek gerekir. İdarenin kusursuz sorumluluğu istisnai haller olarak da ifade edilebilir. Burada idarenin sorumlu tutulabilmesi adına mutlaka bir kusur işlemesi gerektiğini de ifade etmek gerekir.
İdarenin Sorumluluğunu Azaltan ya da Ortadan Kaldıran Haller
İdarenin sorumluluğu konusunda yukarıda detaylı açıklamalar yapılmış olsa da aşağıdaki hallerde idarenin kusurlu olabileceği daha az ihtimal ya da kabul edilemez durumlardır.
- Beklenmeyen Durumlar
- Zarar Gören ya da 3. Tarafın Davranışı
- Mücbir Sebep
Mücbir sebep; pek çok hukuki anlaşmazlıkta olduğu gibi kusur sorumluluğu ve kusursuz sorumluluğu ortadan kaldıran bir durumdur. Bu nedenle de idarenin mücbir sebep veya beklenmeyen durumlar nedeni ile sorumlu tutulması mümkün olmaz.
Depremde Oluşan Zarar ve Mücbir Sebep
Mücbir sebep, idarenin sorumluluğunu ortadan kaldırsa da bazen deprem gibi bir beklenmeyen durumda dahi idarenin sorumluluğunun devam edeceğinden söz etmek gerekir. İdare üzerine düşen vazifeyi yerine getirmeyip gerekli tedbirleri almadığında depremden kaynaklanan zararların idareden tazmin edileceği şüphesizdir.
Deprem ile ilgili bütün önlemlerin alındığı ve yine de zararın oluştuğu durumlarda ise idarenin sorumluluğundan söz etmek mümkün olmayacaktır. Burada deprem idarenin bir faaliyetinden kaynaklı gerçekleşmediği gibi ortaya çıkan zararın da idarenin bir kusurundan dolayı da yaşanmayacağını ifade etmek gerekir.
Depremin Mücbir Sebep Olma Vasfı
Deprem önlenemez ve öngörülemez bir olay olduğundan çoğunlukla mücbir sebep olarak kabul edilse de idarenin sorumluluğu bakımından bazen kapsam dışında bırakılabilmektedir. Burada önemli olan konunun deprem yaşanmış ve yaşanması muhtemel olan bölgede önlem alınması ile ilgili olduğudur.
Deprem ihtimalinin kuvvetli olduğu bir il veya ilçede idarenin üzerine düşeni yapmayarak gerekli tedbirleri almaması elbette depremin mücbir sebep olma vasfını ortadan kaldıracaktır.
Sonuç olarak Türkiye’de yaşanan her depremde idarenin sorumlu tutulacağı genellemesini yapmak idarenin sorumlu tutulmayacağı genellemesini yapmak kadar yanlıştır. Bu nedenle her olayın kendi özelinde incelenmesi gerekir.